(FRS47) Điệu nhảy “Yosakoi” với trang phục nhiều màu sắc và điệu múa tập thể theo nhạc là một trong những hoạt động văn hóa Nhật Bản được yêu thích nhất ở Việt Nam. Thế nhưng bạn có biết Yosakoi bắt nguồn từ tỉnh nào và nguyên nhân đằng sau sự ra đời của điệu nhảy này là gì không? Yosakoi trở nên phổ biến trên khắp thế giới một phần cũng là nhờ có sự nỗ lực trong việc phổ biến thông tin thông qua sự hợp chặt chẽ giữa nhà nước và khu vực tư nhân của Nhật Bản.
Thành phố Kochi, tỉnh Kochi, là nơi sinh ra điệu nhảy Yosakoi. Tỉnh Kochi, nằm ở phía Nam đảo Shikoku, là tỉnh lớn nhất, chiếm 37% diện tích đảo. Tỉnh Kochi nổi tiếng với Bonito Tataki (món cá ngừ vằn katsuo nướng tái ăn với hành lá và nước sốt), giống chó ngao lớn Tosa, và dòng sông Shimanto, dòng sông xanh trong vắt biểu tượng của Nhật Bản. Đây cũng là nơi sinh của lãnh chúa phong kiến lãnh địa Tosa cũ, Sakamoto Ryoma, người hoạt động tích cực vào cuối thời kì Edo.
Điệu nhảy Yosakoi ra đời vào năm 1954. Đây là năm mà Quân đội Nhân dân Việt Nam đã đánh bại quân Pháp trong Chiến dịch Điện Biên Phủ, giành độc lập từ chính quyền Pháp Đông Dương. Vào thời điểm đó, Nhật Bản đang trong thời kì bùng nổ kinh tế, còn gọi là thời kỳ Jimmu boom, nhờ vào nhu cầu mua sắm hàng hóa quân sự phục vụ Chiến tranh Triều Tiên (1950-1953). Tuy nhiên, lợi ích mang lại từ nhu cầu mua sắm đặc biệt này không lan tỏa rộng rãi tới các thị thành địa phương như Kochi, “Điệu nhảy Yosakoi được sinh ra để thổi bay những “cơn gió” suy thoái kinh tế, cổ vũ tinh thần người dân của thành phố” (theo Hiệp hội Du lịch Thành phố Kochi).
Có nhiều cách lý giải khác nhau đằng sau nguồn gốc của từ “Yosakoi”. Có người cho rằng đó là biến thể của “Yoishokoi “, giọng hò của những người thợ thủ công khi họ xây dựng lâu đài Kochi, cũng có cách giải thích khác rằng đó là một từ cổ mang ý nghĩa “Đêm nay mời bạn đến”. Từ “yosakoi” không tồn tại trong tiếng Nhật tiêu chuẩn hiện đại.
Yosakoi bắt nguồn từ thành phố Kochi và lan rộng đến hơn 200 địa phương trên khắp Nhật Bản, bao gồm cả khu vực Hokkaido, Tohoku và Kinki. Người ta tin rằng Yosakoi được người dân đón nhận như là một hình thức phát triển của điệu nhảy Bon-odori bắt nguồn từ xa xưa (là điệu nhảy trong lễ hội được tổ chức vào tháng 7~ tháng 8 hàng năm để tưởng nhớ tới những người đã khuất) nhưng mang nhiều năng lượng và sặc sỡ hơn. Yosakoi phổ biến không chỉ ở Việt Nam mà ở các quốc gia khác. Theo Bộ phận du lịch quốc tế – Cục xúc tiến du lịch tỉnh Kochi, tính tới thời điểm năm 2019, Yosakoi đã lan rộng tới 29 quốc gia và khu vực trên toàn thế giới, bao gồm Hoa Kỳ, Châu Âu, Nam Mỹ và Đông Nam Á. Nguồn lực thúc đẩy sự lan rộng của Yosakoi chính là sự nỗ lực của nhà nước và khu vực tư nhân trong việc quảng bá thông tin. Vào năm 2016, tỉnh Kochi đã lập nên “Hệ thống đại sứ Yosakoi”, thành lập các đội múa yosakoi ở nước ngoài và mời những người đang làm công tác tuyên truyền, những người đang hướng dẫn nhảy yosakoi tới tỉnh Kochi để trải nghiệm lễ hội đích thực. Đã có 65 người tới từ 19 quốc gia được chứng nhận là Đại sứ trong năm 2019.
Tổ chức hỗ trợ khai thác nhu cầu hải ngoại (được biết đến với tên gọi Quỹ Cool Japan), được Chính phủ Nhật Bản phối hợp với Dentsu và các tổ chức tư nhân khác lập ra dưới hình thức hợp tác công tư vào năm 2013, cũng tham gia vào việc quảng bá văn hóa Nhật Bản, góp phần thúc đẩy việc phổ biến thông tin liên quan đến văn hóa truyền thống Nhật Bản bao gồm cả Yosakoi. Lần đầu tiên vào năm 2013, lượng khách quốc tế đến Nhật Bản vượt quá 10 triệu người, và vào năm 2018 con số này đã vượt quá 30 triệu người. Số người được xem điệu nhảy Yosakoi ở Nhật hoặc yêu thích nước Nhật và biết đến Yosakoi tăng lên khiến mức độ nhận biết về Yosakoi cũng tăng lên nhanh chóng. Mức độ nổi tiếng của Yosakoi ở Việt Nam cũng tăng lên trong giai đoạn này.
Tại Việt Nam có rất nhiều lễ hội và đoàn thể liên quan đến yosakoi, chẳng hạn như lễ hội Việt Nam Yosakoi Festival (https://www.facebook.com/vietnamyosakoifes/) hay đội nhảy Hanoi Senen Yosakoi (https://hsyren.wordpress.com/about/); cũng có rất nhiều đội nhảy Yosakoi được thành lập tại các trường học, cơ quan hoặc giữa những người bạn với nhau. Khi mà có nhiều người Nhật nhút nhát trở nên năng động trong các dịp lễ hội thì Yosakoi có thể coi là một công cụ hữu ích để kết thân với người Nhật.
